Venüs: Güneş Sistemi’nin Tuhaf Volkanik Gezegeni
Güneş’e uzaklık bakımından ikinci sırada yer alan Venüs, Güneş Sistemi’ndeki en tuhaf volkanlara ev sahipliği yapan bir gezegen olarak biliniyor. Gezegenin kavurucu yüzeyinde bulunan “krep kubbeleri” olarak adlandırılan volkanik yapılar, soğuyarak şekil almış, krepleri andıran görüntüleri ile dikkat çekiyor. Bilim insanları uzun süredir bu tuhaf volkanların kalın ve yavaş hareket eden lavlardan oluştuğunu öne sürüyorlardı. Ancak son yapılan araştırmalar, Venüs’ün esnek kabuğunun dairesel tepeciklerin oluşumunda önemli bir rol oynadığını ortaya koydu.
Bu ayın başlangıcında Journal of Geophysical Research: Planets dergisinde yayınlanan bir makaleye göre, araştırmalar Venüs üzerinde bulunan yaklaşık 145 kilometre genişliğindeki Narina Tholus adlı devasa bir kubbeye odaklandı. Araştırmacılar, NASA’nın 1990’lı yıllarda gerçekleştirilen Magellan misyonundan elde edilen eski radar verilerini kullanarak bu kubbenin sanal bir modelini oluşturdular. Model üzerinde, volkanik yapının hangi tür lavın ve hangi kabuğun etkisiyle şekillendiği incelendi.
Çalışmanın sonuçları, yalnızca lavın bu garip şekil ile oluşumunun açıklamaya yeterli olmadığını gösterdi. Araştırmacılar, “Modellerimiz, esnemenin kubbenin şeklini etkilediğini gösteriyor. Esneme oranı artırıldıkça, kubbenin tepesi daha düz ve kenarları daha dik hale geliyor” ifadelerini kullandı.
Yüz Binlerce Yıl Sürülebilir
Venüs’ün kabuğu, kalın lav ile kaplandığında çökerek deforme olabiliyor. Araştırmacılar, esnek bir litosfer üzerinde akan lavı simüle ettiklerinde, erimiş kayanın yayılmasını durdurarak yığılmaya başladığını gözlemlediler. Bu süreç sonunda, Venüs’teki krep kubbelere benzer dik kenarları olan düz tepeler oluştu.
Bu noktada, herhangi bir lavın bu işlevi göremeyeceği düşünülüyor. Live Science tarafından aktarılan bilgilere göre, yalnızca su yoğunluğunun iki katından fazla olan ultra yoğun lavın hem kubbe şeklini yaratabileceği hem de çevresindeki deformasyonu karşılayabileceği belirtiliyor. Araştırmalar, bu tür lavların bu dev yapıları tamamen yerleşmesinin “yüz binlerce dünya yılı” alabileceği ihtimalini de sunuyor. Bu da, kubbelerin tarihini belirlemenin neredeyse imkânsız olduğunu ortaya koyuyor.
Ayrıca, gerçekleştirilen deneylerin yalnızca bir kubbe üzerinden yapıldığı için kesin sonuçlar vermenin zor olduğu vurgulanıyor. Ancak NASA’nın Veritas veya DaVinci gibi gelecekteki araştırmaları, Venüs’ün binlerce volkanik özelliğinin daha fazlasını inceleyebilmek için daha detaylı topografik veriler sağlayacak.
Bu araştırmalar, Venüs’ün ikiz gezegenimiz Dünya’dan çok farklı, kurak ve volkanik yapısının nasıl oluştuğunu anlamamıza yardımcı olabilir. Venüs, Dünya’nın “kötü ikizi” olarak adlandırılsa da, onun tarihi ve yapısı hakkında daha fazla bilgi edinmeyi sağlıyor.
