Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) kuruluşunun 41. yıldönümünün kutlandığı bu günlerde, Yunanistan İstihbarat Teşkilatı (EYP), 1974 yılında Kıbrıs’ta gerçekleşen ve Türkiye’nin barış harekâtıyla sonuçlanan darbeye dair 58 istihbarat raporunun gizliliğini kaldırdı. Bu raporlar, tarihi olaylara ilişkin ilk kez iç kaynaklardan bilgi sunuyor. Belgelere göre, 1974 yılının Temmuz ve Ağustos aylarına ait istihbarat bilgilerinin bazı kısımları sansürlenmiş, ancak Yunanistan’daki askeri cunta rejiminin darbe hazırlıklarının bir kısmını bile istihbarattan gizlediği anlaşılmıştır.
Bu gelişme, Türkiye ile Yunanistan’ın diplomatik ilişkilerini iyileştirmeye çabaladığı bir döneme denk gelmektedir. Raporda, Yunan darbesinin bazı Kıbrıslı Rum politikacılar tarafından istenmediği de vurgulanıyor. Bazı Kıbrıslı yetkililerin, darbeden birkaç gün önce, Yunan askerlerinin adadan sınır dışı edilmesi hususunu tartıştıkları görülmektedir. Oysa cunta, Kıbrıs’ı Yunanistan’a bağlama amacını gütmekteydi. Ancak, 15 Temmuz 1974 tarihinde Yunan cuntasının, dönemin Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios’a yönelik gerçekleştirdiği darbe, 20 Temmuz’da Türkiye’nin müdahalesiyle etkisiz hale getirilmişti. Sadece birkaç gün sonra ise Atina’daki askeri cunta çökmüştür.
EYP’nin yayımladığı sansürlenmiş belgeler, 1974 tarihli olayların Yunanistan açısından daha iyi anlaşılmasını sağlamayı amaçlıyor. EYP, gelecekte daha fazla belgenin gizliliğinin kaldırılacağını da duyurdu.
Bilgi vermemiş
Atina Ulusal Üniversitesi’nden tarih profesörü Evanthis Hatzivassiliou, Yunanistan’daki diktatörlük altında yalnızca gerçekten gerekli gördükleri bilgileri darbeye dair aktarımda bulunduklarını belirtmiştir. Hatzivassiliou, darbe sonrası EYP’nin Türkiye’nin müdahale hazırlıklarını “oldukça doğru” bir şekilde tespit ettiğini, fakat Atina’nın bu uyarıları göz ardı ettiğini ifade etmiştir.
‘Akdeniz havası alır, dönerler…’
BBC’nin deneyimli Atina muhabiri David Tongue, Yunanistan’daki darbenin ardından Türk donanmasının Mersin limanından hareket ettiğini öğrenmiş ve bu durumu Enformasyon Bakanlığı’na bildirmiştir. Yunan muhatabı, “Türkler denize açıldılar” uyarısına sessiz kalmamış, “Endişe edilecek bir durum yok. Türkler birkaç yılda bir böyle denize açılırlar ve Akdeniz havası alıp geri dönerler” yanıtını vermiştir. Ancak, bu konuşmadan sadece 24 saat sonra Türk askerinin Kıbrıs’a çıktığını göreceğiz. Tongue bir kez daha Enformasyon Bakanlığı’nı aramış, fakat bu kez muhatabı telefonu açmamıştır.
Türkiye olmasa Makarios konuşamayacaktı!
Başpiskopos Makarios, 20 Temmuz 1974’teki Türk çıkarma harekâtı öncesinde görevden alınmıştı. Bu durum, Atina’daki Albaylar Cuntası’nın Kıbrıs’tan uzaklaştırılmasını isteyen talepleriyle ilgiliydi. Makarios, Ada’dan kaçtıktan sonra New York’a geçmiş ve burada Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda konuşma yapmak istemiştir. Yunanistan Daimi Temsilcisi, Makarios’un konuşmasına karşı çıkmış, ancak Türkiye’nin Daimi Temsilcisi destek vererek Makarios’un Genel Kurul’da hitap etmesini sağlamıştır. Böylece Makarios, yaşanan bu olayları Yunanistan’a yükleyerek sorumlu tuttuğunu ifade etmiştir.
