Günlük hayatta, hepimizin sıkça karşılaştığı sıkıntılı bir durum: Ani bir olayla karşılaştığımızda, hızlıca kararlar alırız. Ancak zaman geçtikçe, bu kararların daha iyi alternatifleri olduğunu fark ederiz. Peki, beynimiz neden bu gibi durumlarda sonradan daha net kararlar verebiliyor? Nöroloji Uzmanı Dr. Emre Çevik, insan beyninin karar alma süreçleri ve pişmanlık duygusu hakkında önemli bilgiler sunuyor. Özellikle stresli ve duygusal anlarda alınan kararların, beynin farklı bölgelerinin aktivasyonuna bağlı olarak nasıl değiştiğine dikkat çekiyor.
Beynimiz Karar Verme Süreçlerinde İki Ana Sistem Kullanıyor
Uzm. Dr. Emre Çevik, beynimizin karar verme süreçlerinde iki temel sistemin etkin olduğunu vurguladı:
“İnsan beyni karar alma sürecinde duygusal ve mantıksal merkezler arasında bir denge kurarak, iki ana bölgeden faydalanıyor. Bunlardan biri limbik sistemdir; burada duygusal, hızlı ve otomatik tepkilerimiz devreye girer. Diğer sistem ise prefrontal korteks; bu bölge mantıklı düşünme, plan yapma ve geleceği öngörme işlevlerini gerçekleştiriyor. Stres, heyecan veya ani baskı altındayken limbik sistem devreye giriyor ve bu durum, hızlı fakat bazen yanlış kararlar almamıza sebep olabiliyor. Ani kararlar çoğu zaman limbik sistemin etkisi altında, yani duygusal bir temele dayanarak veriliyor. Fakat zaman geçtikçe prefrontal korteks devreye giriyor ve olayları daha objektif bir bakış açısıyla değerlendirmeye başlıyoruz. Bu nedenle, bir süre sonra ‘aklım başıma geldi’ veya ‘keşke böyle yapmasaydım’ gibi düşünceler ortaya çıkabiliyor.”
‘Keşke’ Hissini Oluşturan Merkez
Dr. Çevik’in son araştırmalarına göre, anterior singulat korteks adlı beyin bölgesi, geçmiş kararlarımızı gözden geçirerek ‘keşke’ hissini oluşturan önemli merkezlerden biri olarak öne çıkıyor. Uzm. Dr. Çevik, “Bu bölgenin aktivitesinin artması, bireyin geçmişte yaptığı hataları analiz etmesine yardımcı oluyor ve böylece gelecekte daha doğru kararlar almak için beynini eğitmesini sağlıyor. Fakat bu süreç, bireyin yaşı ve deneyimi ile birlikte daha da etkili hale geliyor” şeklinde konuştu.
Uykusuz Alınan Kararlar Sağlıklı Olmaz
Stresli anlarda beynin kortizol hormonu salgıladığını belirten Uzm. Dr. Çevik, “Kortizol seviyesi yükseldiğinde, prefrontal korteksin işlevi baskılanıyor ve bu durumda daha çok limbik sistemin yönlendirdiği tepkilerle hareket ediyoruz. Bu nedenle stres altındayken veya uykusuzken alınan kararlar genellikle sağlıklı olmayabiliyor” ifadelerini kullandı.
Doğru Kararlar İçin Beyninizi Aktif Tutun
Uzm. Dr. Çevik, sağlıklı kararlar alabilmek için bazı pratik önerilerde bulundu:
“Önemli kararları aceleye getirmemek en doğrusu; duygularınız yatıştığında tekrar düşünmek faydalı olacak. Düzenli bir uyku, prefrontal korteksin sağlıklı çalışmasını destekler. Stres yönetim tekniklerini (meditasyon, nefes egzersizleri vb.) düzenli olarak uygulamak da büyük önem taşıyor. Ayrıca, beyninizi aktif tutacak zihinsel egzersizler yapmayı unutmamalısınız.”
(İHA)
