Profesör Mustafa Ergen, Avrupa’daki elektrik kesintisinin beklenmedik bir durum olup olmadığını değerlendirirken, bu tür ani kesintilerin teknik olarak mümkün olsa da, büyüklüğü ve hızı açısından sürpriz olarak nitelendirilebileceğini belirtti. İspanya‘da elektrik talebinin birkaç saniye içinde 27 bin 500 MW’tan 15 bin MW’a düşmesi, yaklaşık 12–15 GW’lık ani bir kayba neden oldu ve bu durum daha önce pek sık yaşanmamış bir senaryo olarak kabul ediliyor. Geleneksel olarak şebekeye aynı anda 20 GW’a yakın güneş enerjisinin yüklenmesi, sistemin dengesinin bozulmasına ve frekansta ani bir artışa yol açtı. Bu durumu ‘güneş açtı, Avrupa kapandı!’ şeklinde ifade eden Ergen, modern koruma sistemlerinin böyle büyük ve hızlı yüklemelere karşı yetersiz kaldığını ve bunun zincirleme bir çöküşe yol açtığını ekledi.
‘Hızla giden bir kamyon gibi’ ifadesini kullanan Ergen, büyük bir ani kaybın elektrik şebekesi gibi, 50 Hz frekansında dengede kalması gereken hassas sistemlerde ciddi sonuçlar doğurabileceğini vurguladı. İspanya’daki elektrik şebekesine aniden giren 20 GW’lık güneş üretimi, gaz ve hidroelektrik santralleri üzerindeki yükü bir anda azalttı. Ergen, “Elektrik üreten büyük makineler, örneğin kömür veya hidroelektrik santrallerindeki dönen türbinler, mekanik olarak döner ve bu dönme hareketi jeneratör aracılığıyla elektrik üretir. Türbinler hızlarını bir anda değiştiremez, tıpkı hızla giden bir kamyonun hemen duramaması gibi,” dedi.
Frekans dengesizliğine neden olan ani kayıplar, elektrik mühendisliğinde ‘yük’ terimi ile tanımlanıyor. Yük, elektrik sisteminin sarsılmasına ve sistemin frekans düzeylerinin bozulmasına neden olabiliyor. Sıralı olarak, fazla enerji üretimi olursa frekans yükselirken, talep aniden artarsa sistemdeki yük artıyor ve frekans düşüyor. Bu kesintilerin sonucunda otomatik koruma sistemleri devreye girdi ve santraller kapandı, bu da şebekelerde parçalanmalara yol açtı.
Siber saldırı ihtimali de gündeme geldi. Ergen, “Siber saldırı olasılığı değerlendiriliyor, ancak henüz doğrulanmış bir bulgu yok. Mevcut bulgulara göre aşırı güneş üretimi kaynaklı frekans dengesizliği, olayın birincil nedeni olarak öne çıkıyor,” diyerek mevcut durumu açıkladı. Potansiyel bir siber saldırının, elektrik iletim ve üretim altyapısı üzerinde nasıl zararlı etkilere yol açabileceği de vurgulandı. Örneğin, SCADA sistemlerine yönelik bir saldırı, arz-talep dengesini bilinçli olarak bozan komutlar verilmesine neden olabilirdi.
Türkiye için ise bu durumun bir fragman olup olmadığı sorulduğunda, Ergen, “Evet, bu tür kitlesel kesintiler artık sadece kurgu değil, gerçek bir sistem riski. Türkiye de Avrupa elektrik şebekesine bağlıdır ve artan yenilenebilir enerji entegrasyonu ile benzer risklerle karşılaşabilir. Ancak Türkiye bu olayda etkilenmedi çünkü şebeke zincirinin kenarındaki bir konumda yer alıyordu,” yanıtını verdi. Bunun yanında, artan güneş ve rüzgar enerjisi üretimi, altyapı eksiklikleri nedeniyle Türkiye’de de benzer domino etkilerine neden olabilir.
Sonuçta, Profesör Mustafa Ergen, elektrik sistemlerinin daha önce benzer krizler yaşadığına dikkat çekti. Örneğin, 4 Kasım 2006’da Almanya’da gerçekleşen bir kesinti, yetersiz planlamadan kaynaklanmıştı. Ayrıca, 2016 yılında Güney Avustralya’da yaşanan fırtına sonucunda elektrik sistemi çökerek yaklaşık 15 milyon insanın elektriksiz kalmasına seb
