Türkiye, sosyal devlet anlayışına uygun bir bakım sektörüne acil ihtiyaç duymaktadır. Bu sektörde modern bakım konseptlerine ve şeffaf icraatlara önem verilmesi büyük bir gereklilik arz ediyor. Şu anda yaşlı bakım sektörü, genellikle ‘temiz-tok-sessiz’ modeliyle sınırlı kalmış ve sadece büyük şehirlerde yoğunlaşmıştır. Bunun sonucunda, bakım evleri yalnızca fiziksel yapılarına odaklanmakta, personel ise çoğunlukla sağlık bakımında eğitim alsa da gerontolojik bakımdan yoksun kalmaktadır. Bu nedenle, kapalı kapılar ardında ne olup bittiği belirsiz ve denetim şartlarının yetersiz olduğu bir süreç yürütülmektedir. Bu bağlamda, yaşlı bakım sektörünün yeniden yapılandırılması ve iş gücünün yeniden kurgulanması şarttır.
Yaşlı bakımında tekniğin ötesi
Yaşlı bakımında teknik bilgi önemli bir yere sahip olmasına rağmen, tek başına yeterli değildir. Bakım ihtiyacı duyan bir yaşlı birey, çoğunlukla aile bireylerine yönelmekte, sağlık profesyonelleri ise en son çare olarak akla gelmektedir. Yaşlı bireylerin bakımı, sosyokültürel ve ahlaki değerlerle yakından ilişkilidir. Bu nedenle, “yeni bakım kültürü” üzerinde yoğunlaşmak önemlidir.
Bir yaşlı bireyi bakımevine teslim ettiğinizde, içiniz rahat değilse, bu genellikle bakımın teknik yeterliliğinden çok, vefa borcu, sevgi, kaygı ve ahlaki değerler gibi unsurlardan kaynaklanmaktadır. Kaliteli bir bakım talep edilirken, insani değerlerin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Ancak profesyonellik, bu insani değerleri her zaman garanti edememektedir. Bu bağlamda, yaşlı bakımını teknik unsurlardan ayırarak ele almanın önemini vurgulamak gereklidir.
Yaşlı kişi kimdir, bakım nedir?
Bir yaşlı birey, özel bir kişi değil; tam tersine, sıradan bir insandır. Her insan gibi, yaşamının belirli dönemlerinde insan olmanın temel koşulları altındadır. Bu nedenle, yaşamı sosyal durumlar, mekân ve zaman ile şekillenir. Bakım ise daima insan ilişkilerine dayalıdır ve anlayış, sevgi ve eylem gerektirir, zira bu bir ilişki sürecidir.
Yaşlı bakıcısının rolü
Bir yaşlı bireye bakım veren kişinin, yaşlı kişiye duyduğu sevgi, sabır ve güç gibi unsurları uzun süre koruyabilmesi için kendisine de dikkat etmesi gerekmektedir. Yaşlı bireylerin durumu yalnızca eksikliklerle tanımlanamaz; aynı zamanda sahip oldukları olağanüstü yetenekler ile işlevsellik de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu kapsamda, yaşlı bakımı sağlığın geliştirilmesi, bağımsız yaşam yeteneklerinin sürdürülmesi ve rehabilitasyon süreçlerini kapsar.
Bütünsel odaklı yaklaşımlar
Yaşlı bakımında kişilerin onurunu korumak ve devredilemez insan haklarını gözetmek esastır. “Bütünsel” bir bakış açısıyla yaşlı bakımını ele almak, her bireyin ve durumun kültürel düzeyine, sosyal koşullarına, inançlarına ve bilimsel gelişmelere göre değişiklik gösterebilir.
Hasta rolü ve özellikleri
Hasta olmanın tıbbi anlamı sağlık bozuklukları gerektirebilir, ama bu durum sosyolojik açıdan “hasta rolü”nü üstlenmek anlamına gelmez. İnsanlar genellikle bu rolleri kolayca kabul etmezler. Talcott Parsons adlı Amerikalı sosyolog, “hasta rolünü” dört ana özellik ile tanımlamıştır:
1. Hasta, durumundan sorumlu değildir: Toplum bireyin hastalığından sorumlu değildir, fakat hastalığın cinsiyle bu durum değişebilir.
2. Hasta kişi rol yükümlülüklerinden muaf tutulur: Bu hak, genellikle kanunla garanti altına alınmış olmasına
